آشنایی با اختلالات روانی

DSM-5 برای دور شدن از سیستم طبقه ‏ای (مطلق) و نزدیک شدن به سیستم ابعادی (پیوستاری) اولین قدم را برداشته است به این صورت که یک رویکرد ابعادی به اختلالات روانی پیش می‌گیرد اما نه همه‌جا . به عقیدۀ نویسندگان DSM-5، در بسیاری موارد، اختلالاتِ مجزا اصلاً مجزا نیستند، بلکه عارضه‌هایی مرتبط به هم هستند که روی یک پیوستارِ رفتار قرار دارند. در این وضعیت، بعضی عارضه‌ها سمپتوم‌های خفیف را نشان می‌دهند و بعضی دیگر بسیار شدیدتر هستند. برای مثال، اختلالات دوقطبی را به صورت یک پیوستار در نظر بگیرید. درمانجویان ممکن است با مجموعه سمپتوم‌هایی به درمانگران مراجعه کنند که از خفیف (سیکلوتیمیا) شروع می‌شوند، از متوسط (دوقطبیِ II) عبور می‌کنند، و به شدیدتر (دوقطبیI) ختم می‌شوند.

DSM-5 برای بسیاری از اختلالات هنوز از سیستم طبقاتی (مطلق) استفاده می‌کند اما برای بسیاری دیگر، از جمله سؤمصرف مواد، اوتیسم، و اسکیزوفرنی، رویکرد طیفی را به کار می‌برد (توجه داشته باشید که رویکرد پیوستاری (continuum)، ابعادی(dimensional)، و طیفی (spectrum) مترادف هستند). استفاده از رویکرد طیفی به روان‌شناسان اجازه می‌دهد اختلالات روانی را روی یک پیوستارِ شدت در نظر بگیرند. با این کار،DSM -5 امیدوار است پایایی، روایی، و فایدۀ بالینی در آینده افزایش یابد (کاربرد، سودمندی، یا فایدۀ بالینی یعنی مفید بودن سیستم تشخیصی برای پزشکان و روان‏شناسانی که فعالیت‌های ”بالینی“ انجام مى‏ دهند).

یکی از انتقادات عمده که به نسخه‏ های قبلی DSM وارد مى‏ شد این بود که در آنها طبقه‏ بندی تفکیکی (افتراقی) اختلالات شفافیت نداشت. مثلاً، تحقیقات نشان مى‏ دهند که برای بسیاری از اختلالات، تمایز بین سمپتوم‌های عمده و سمپتوم‌های خفیف‌تر، به ”درجه“ ربط دارد نه به ”نوع“. علاوه بر آن، بسیاری از اختلالات روانی کاموربید هستند (یعنی به همراه هم روی مى ‏دهند). علاوه بر آن، سمپتوم‌های یک اختلال معمولاً با سمپتوم‌های اختلالات دیگر همپوشانی دارند. این حقایق باعث شده ‏اند این سئوال پیش آید که اختلالات روانی را بهتر است به صورت طبقاتی (مطلق) دسته‌بندی کرد یا به صورت ابعادی (پیوستاری).

حرکت DSM-5 به سمت درجه‌بندی‌های ابعادی (پیوستاری) و ارایۀ معیارهای تشخیصی پیوستاری، هرچند به صورت آزمایشی (مثلاً، در مورد اختلالات شخصیت) و فقط در مورد بعضی اختلالات (مثلاً، اوتیسم، اسکیزوفرنی)، تلاشی است برای حل این مشکل (هرچند هنوز از DSM-5 ایراد گرفته می‌شود که رویکرد پیوستاری (ابعادی) را فقط در مورد بعضی اختلالات به کار برده است).

اختلالات رشدی – عصبی

Neurodevelopmental Disorders

• ناتوانی‌های عقلانی: 1. ناتوانی عقلانی (اختلال عقلانی رشدی)، 2. تأخیر رشدی کلی، 3. ناتوانی عقلانی نامشخص
• اختلالات ارتباط: 1. اختلال زبان، 2. اختلال صدای گفتار، 3. اختلال فصاحت گفتار (لکنت زبان)، 4. اختلال ارتباط اجتماعی(عملی)، 5. اختلال ارتباط نامشخص
• اختلال طیف اوتیسم
• اختلال کاستی توجه/بیش فعالی: 1. اختلال کاستی توجه/بیش فعالی، 2. اختلال کاستی توجه/بیش فعالی مشخص دیگر
• اختلال یادگیری خاص
• اختلال حرکتی: 1. اختلال هماهنگی رشدی، 2. اختلال حرکات قالبی، 3. اختلالات تیک، 4. اختلال تیک مشخص دیگر، 5. اختلال‌های رشدی عصبی دیگر

نکته: DSM-5 شدت اختلال طیف اوتیسم را بر اساس نقص های موجود در ارتباط اجتماعی، و روند رفتارهای محدود و تکراری تعیین می کند و برای آن سه سطح در نظر می گیرد: سطح 1: نیازمند حمایت “requiring support” سطح 2: نیازمند حمایت زیاد “requiring substantial support” سطح 3: نیازمند حمایت بسیار زیاد “requiring very substantial support”

نکته : در DSM-5 اختلال یادگیری به اختلال یادگیری خاص تغییر نام و ماهیت داده، و اختلال خواندن، اختلال نوشتن، و اختلال ریاضی، که هر یک قبلاً یک اختلال مستقل و مجزا محسوب می شد، اکنون به عنوان یک اسپسیفایر در اختلال یادگیری خاص گنجانده شده اند. یعنی، از این به بعد اختلالی به نام اختلال خواندن، اختلال نوشتن، یا اختلال ریاضی نخواهیم داشت. مثلاً، از این به بعد، روانپزشکان یا روان شناسان بالینی نخواهند گفت که این کودک به اختلال خواندن (دیسلکسیا) مبتلاست، در عوض خواهند گفت که به اختلال یادگیری خاص با اسپسیفایر دیسلکسیا مبتلاست.

نکته : حذف اختلال آسپرگر، اختلال رت، و اختلال تجزیۀ کودکی و اضافه شدن اختلال طیف اوتیسم در DSM-5 .

اختلالات طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریش

Schizophrenia Spectrum and Other Psychotic Disorders

اختلال اسکیزوتایپی(شخصیت)

اختلال هذیانی

اختلال روانپریشی کوتاه مدت

اختلال اسکیزوفرنیفرم

اسکیزوفرنی

اسکیزوافکتیو

اختلال روانپریشی ناشی از مواد/دارو

اختلال روانپریشی ناشی از بیماری جسمی

کاتاتونی: الف) کاتاتونی مرتبط با سایر اختلالات روانی ب) کاتاتونی ناشی از بیماری جسمی ج) کاتاتونی نامشخص

سایر اختلال های طیف اسکیزوفرنیا و اختلال های روان پریشی دیگر

اختلال طیف اسکیزوفرنیا نامشخص و سایر اختلال های سایکوتیک

نکته : حذف اسکیزوفرنی نوع آشفته و پارانویید

اختلالات دوقطبی و اختلالات مربوط

Bipolar and Related Disorders

اختلال دو قطبی نوع 1

اختلال دو قطبی نوع 2

اختلال ادواری خو

اختلال دو قطبی ناشی از مواد / دارو

اختلال دو قطبی ناشی از بیماری های جسمانی

اختلال های دو قطبی و مرتبط مشخص دیگر

اختلال های دوقطبی و مرتبط نامشخص

اختلالات افسردگی

Depressive Disorders

اختلال بی نظمی خلق مخرب

اختلال افسردگی اساسی

اختلال افسردگی پایدار

اختلال ملال پیش از قاعدگی

اختلال افسردگی ناشی از مواد/دارو

اختلال افسردگی ناشی از دیگر بیماری های جسمی

اختلال افسردگی مشخص دیگر

اختلال افسردگی نامشخص

نکته : حذف اختلال افسرده خویی و افسردگی مزمن در DSM-5 و اضافه شدن اختلال افسردگی پایدار .

اختلالات اضطرابی

Anxiety Disorder

اختلال اضطراب جدایی

لالی انتخابی

فوبی خاص

فوبی اجتماعی

اختلال وحشتزدگی

آگورافوبیا

اختلال اضطراب فراگیر

اختلال اضطرابی ناشی از مواد/دارو

اختلال اضطرابی ناشی از بیماری جسمی دیگر

اختلال اضطرابی مشخص دیگر

اختلال اضطرابی نامشخص

اختلال وسواس فکری – عملی و اختلالات مرتبط

Obsessive-Compulsive and Related Disorders

اختلال وسواس فکری – عملی

اختلال بد شکلی بدن

اختلال احتکار ( ذخیره کردن )

اختلال کندن مو

اختلال کندن پوست

اختلال وسواس و اختلالات مرتبط با آن ناشی از مواد/دارو

اختلال وسواس و اختلالات مرتبط با آن ناشی از بیماری جسمی دیگر

اختلال وسواس و اختلالات مرتبط مشخص دیگر

اختلال های وسواس فکری عملی نامشخص

نکته : اختلال احتکار در DSM-IV وجود نداشت و در آنجا به روان شناسان بالینی توصیه می شد، اگر احتکار کردن در افراد به سطوح افراطی برسد، می توانند آنها را مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری اعلام کنند، و اگر آنها معیارهای اختلال شخصیت وسواسی- اجباری را نیز داشته باشند، می توانند هم مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری (OCD)، و هم مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- اجباری (OCPD) اعلام شوند. اما روان شناسان اخیراً به این نتیجه رسیده اند که احتکار کردن اشیا در بسیاری موارد از سایر اختلالات نورولوژیک و پسیکولوژیک (از جمله، OCD و OCPD) مستقل است. به این ترتیب، در DSM-5 یک طبقۀ تشخیصی مجزا به آن اختصاص داده شده است.

اختلالات مرتبط با آسیب و عوامل استرس زا

Trauma – and Stressor – Related Disorder

اختلال دلبستگی واکنشی

اختلال آمیختگی اجتماعی بازداری نشده

اختلال استرس پس از سانحه (شامل اختلال استرس پس از حادثه برای کودکان 6 ساله و کمتر )

اختلال استرس حاد

اختلالات سازگاری

اختلالات مرتبط با آسیب مشخص دیگر

اختلال های استرس زا و آسیب زا نامشخص

اختلالات تجزیه ای ( گسستی )

Dissociative Disorders

اختلال هویت تجزیه ای

یادزدودگی تجزیه ای

اختلال مسخ شخصیت/مسخ واقعیت

اختلال تجزیه ای مشخص دیگر

اختلال گسستی نامشخص

نکته : تنها تغییر چشمگیر در این زمینه، حذف اختلال گریز تجزیه ای در راهنمای جدید می باشد.

اختلالات علایم جسمانی و اختلالات مرتبط

Somatic Symptom and Related Disorders

اختلال علایم جسمانی

اختلال اضطراب بیماری

اختلال تبدیلی(اختلال علایم عصب کارکردی)

عوامل روانی تاثیر گذار در سایر بیماری های جسمی

اختلال ساختگی (شامل اختلال ساختگی تحمیل شده بر خود، اختلال ساختگی تحمیل شده بر دیگری )

نشانه ی جسمانی و اختلال مربوط مشخص دیگر

اختلال های علایم جسمانی نامشخص

نکته : افرادی که نسبت به سلامت جسمی خود به شدت نگران هستند اما هیچگونه سمپتوم جسمی و فیزیکی ندارند ممکن است مبتلا به اختلال اضطراب بیماری تشخیص داده شوند. توجه داشته باشید که اختلال اضطراب بیماری مترادفِ (یا نام جدیدِ) هیپوکندریا نیست و این دو با هم ماهیتا تفاوت دارند (هرچند مسالۀ تفاوت های بین این دو از پایه منتفی است زیرا هیپوکندریا به کلی حذف شده است).

اختلالات تغذیه و خوردن

Feeding and Eating Disorders

هرزه خواری (پیکا)

اختلال نشخوار

اختلال مصرف غذای دوری جو / محدود کننده غذا

بی اشتهایی عصبی

پرخوری عصبی

اختلال پرخوری

اختلال تغذیه و خوردن مشخص دیگر

اختلال های خوردن و تغذیه نامشخص

نکته : اختلال مصرف غذای اجتناب/محدودیت غذا (ARFID)، که جدیداً به DSM-5 اضافه شده است، در DSM-IV به نام اختلال غذایی یا اختلال خورد و خوراک در نوزادی و خردسالی شناخته می شد. در این اختلال، فرد از غذا خوردن اجتناب می ورزد یا مقدار غذای خود را آنقدر محدود می کند که نیازهای غذایی برطرف نمی شوند و در نتیجه مقدار زیادی از وزن و انرژی خود را از دست می دهد. این اختلال بیشتر در نوزادی یا خردسالی ایجاد می شود و ممکن است در بزرگسالی ادامه یابد.

اختلالات دفع

Elimination Disorders

بی اختیاری ادرار

بی اختیاری دفع

اختلال دفع مشخص دیگر

اختلال دفعی نامشخص

نکته : از اختلالاتی که برای نخستین بار در کودکی و نوجوانی تشخیص داده می شوند منفک شده و طبقه تشخیصی مجزا شده است.

اختلالات خواب – بیداری

Sleep – Wake Disorders

اختلال بی خوابی

اختلال پرخوابی

حمله ی خواب ( narcolepsy )

اختلالات خواب مرتبط با تنفس: الف) تنفس سطحی وقفه تنفسی ب) وقفه تنفس مرکزی در خواب ج) هیپوونتیلاسیون مرتبط با خواب

اختلال ریتم شبانه روزی خواب و بیداری

اختلال انگیختگی خواب بدون حرکات سریع چشم

اختلال کابوس

اختلال رفتار خواب با حرکات سریع چشم

سندرم پاهای بی قرار

اختلال خواب ناشی از مواد/دارو

اختلال خواب – بیداری مشخص دیگر

اختلال پر خوابی مشخص دیگر

اختلال بی خوابی مشخص دیگر

نکته : در راهنمای جدید ، 20 اختلال دراین طبقه جای می گیرند.

اختلالات جنسی : در راهنمای جدید، این طبقه ،به سه طبقه تشخیصی مجزا تقسیم می شود.

1- کژکاری های جنسی

2- ملال جنسی

3- نابهنجاری های جنسی

کژکاری های جنسی

Sexual Dysfunctions

تاخیر انزال

اختلال نعوظی

اختلالات ارگاسمی در زن

اختلال علاقه / برانگیختگی جنسی در زن

اختلالات درد / دخول تناسلی – لگنی

اختلال میل جنسی کم کار در مرد

انزال زودرس

کژکاری جنسی ناشی از مواد/دارو

کژکاری جنسی مشخص دیگر

نکته : DSM IV اختلالات دردهای جنسی را به دو گروه تقسیم کرده بود: واژینیسم (vaginismus) و دیسپارونیا (dyspareunia). به علت مشکلاتی که در تفکیک این دو اختلال وجود داشت، متخصصان توصیه کردند که آنها ادغام شوند و در DSM-5 یک طبقۀ واحد به نام اختلالات درد / دخول تناسلی – لگنی به وجود آورند.

ملال جنسیتی

Gender Dysphoria

اختلال ملال جنسی درکودکان

اختلال ملال جنسی در نوجوانان و بزرگسالان

ملال جنسیتی مشخص دیگر

نکته : این طبقه معادل اختلالات هویت جنسی در راهنمای شماره 4 می باشد.

نابهنجاری های جنسی

Paraphilic Disorders

اختلال تماشاگری جنسی

اختلال عورت نمایی

اختلال مالش دوستی

اختلال مازوخیسم جنسی

اختلال سادیسم جنسی

اختلال بچه بازی

اختلال یادگارپرستی

اختلال مبدل پوشی

اختلالات اخلالگر ، کنترل تکانه و سلوک

Disruptive, Impulse-Control and Conduct Disorders

اختلال نافرمانی و لجبازی

اختلال انفجاری متناوب

اختلال آتش افروزی

دزدی بیمارگون

اختلال سلوک

اختلال اخلالگر ، کنترل تکانه و سلوک مشخص دیگر

نکته : اختلالی به نام اختلال اعتیاد به بازی های اینترنتی (Internet gaming disorder) به DSM5 اضافه نشده است، اما DSM-5 اختلالی به این نام را در بخش سوم کتاب و در بین فهرست اختلالات پیشنهادی که باید روی آنها بیشتر کار و تحقیق شود قرار داده است. به عبارت دیگر، اختلال اعتیاد به بازی های اینترنتی هنوز به عنوان یک اختلال قابل دیاگنوز اعلام نشده است.

اختلالات اعتیاد آور و اختلالات مرتبط با مواد

Substance-Related and Addictive Disorders

تنها رفتار اعتیادی غیر مصرفی که در این طبقه تشخیصی قرارگرفته است: قماربازی

سایر اختلالات این طبقه، در سه دسته کلی طبقه بندی شده اند :

اختلالات مصرف مواد

مسمومیت مواد

اختلالات ترک مواد

اختلالات عصبی – شناختی

Neurocognitive Disorders

این طبقه تشخیصی، در راهنمای جدید،به سه دسته گسترده:

دلیریوم

اختلال عصبی- شناختی عمده

اختلال عصبی- شناختی خفیف

اختلالات شخصیت

Personality Disorders

اختلال شخصیت کلی:

• اختلال شخصیت خوشه A : پارانویید – اسکیزوئید – اسکیزوتایپی
• اختلالات شخصیت خوشه B: ضد اجتماعی – مرزی – نمایشی – خودشیفته
• اختلالات شخصیت خوشه C: اجتنابی – وابسته – وسواسی